Spaski - Kročnoj (spassky-Korcnoi); 8. patija meča 1977/78. (VIII game of the match 1977/78)

Uvod, Preface

Cilj ovog bloga je da prikaže najlepše, najizazovnije i najkomplikovanjije što šah može da ponudi na bazi pravih partija, analiza ili tek malo dorađenih pozicija (ovog će biti najmanje, a objašnjenje će biti dato kad se dotle dođe).

Nije cilj da ponizi ni ljude ni softvere nego baš suprotno – da promoviše i jedne i druge ali pre svega samu igru.

Vremena se menjaju pa je uticaj sofvera jednostavno neizbežan. Približava se vreme kada će “sve“ biti (u šahu) otkriveno ... već je jasno da je (pri svoj njegovoj složenosti) pri „idealnoj igri“ rezultat REMI i da bez grešaka beli ima minimalne šanse za pobedu. Ostaje, parafraziraću, obaveza belog da igra na pobedu i tako da šansu crnom.

I ostaje (verovatno i zauvek ... čak i u vreme kvantnih kompjutera) bogatstvo šaha u tome da u mnogim pozicijama postoji po nekoliko „jednako“ dobrih poteza, što dovodi do miliona „idealnih“ varijanti. Tačno, možda je i kod ljudi već vreme za Chess960 ali i ovaj klasični još ostavlja mogućnost za „nedorecivo“.

Unapred se izvinjavam zbog mešavine srpskog i engleskog (biće toga još) što će se (nadam se već u toku leta) „stabilizovati“ (biti u potpunosti dvojezično).

The Houdini 1.5a has became famous after the victory over Rybka and at that time was (probably) the best engine on the planet. Famous "Houdini Immortal" game give it the status as super GM (better than any man) and that plays „romantic“ style like in the first half of the XX century. We should mention that this version won the first two nTCEC contest (Season 1 & 2) in front of Rybka 4 and 4.1;  and, of course,  Komodo and Stockfish.

Houdini 1.5A je postao poznat nakon pobjede nad Rybka-om iu to vrijeme bio je (vjerojatno) najbolji šahovski program na svijetu. Poznata "Houdini besmrtna" partija dala mu je status super GM (bolje od bilo kojeg čovjeka) i da je igra "Romantični" stil kao u prvoj polovini XX veka. Trebalo bi ponemuti i da je ova verzija pobedila na prva dva nTCEC (Sezone 1 i 2) takmičenja ispred Rybke 4 i 4.1; i naravno Komodo-a i Stockfish-a.

Ako se iko (makar od amatera) uverio u njegovu snagu, svakako sam jedan od njih. Posle desetina (stotina) teških pozicija gde bi u 100M pregledanih pozicija  („nodova“) nalazio najbolja rešenja u 90 ili 95% slučajeva (kao najbolji šahisti ili bolja) a u 250M (miliona) „SVE“, u kućnom žargonu je dobio status „šahovskog boga“ . No, verzija 1.5a je ostala za sada jedina „free“ (zapravo je tek 2.0 postala komercijalna nakon dobre reklame sa prva dve sezone nTCEC-a) pa su sada od slobodno dostupnih verzija, neznatno (i ponekad) jači Komodo (5.1MP) (iz 2013. Hudini je ipak iz 2010/2011) i znatno jači Stockfish 6 (2015), trenutno sigurno i ubedljivno najjača mašina koja se može dobiti za Џ. Zapravo je verovatno i najjača mašina za PC računajući da je prethodna tesno izgubila od Komodo 8 mašine na poslednjem nTCEC takmičenju (sezona 7, beše li?). Kako god, Stockfish vodi i na Rejting listi 40/40 ali su razlike između SF-6, K-8 i H-4 zapravo jako male (tu je i SF-5, ispred Hudinia 4) i to su i najjači programi (redosled na takmičenju je bio K8, SF5, H4) na svetu (prve tri table protiv „vanzemaljaca“).

Kako god, pomalo prevaziđen Hudini 1.5, ipak je bio i ostao izuzetno jak.

Međutim, mogu mu se naći mane pa čak i pozicije gde skroz trokira. Slično i za Komodo 5.1MP ali veoma retko za SF6, za sada bez gafa osim što u nekoliko situacija bira lošije poteze (čak i od svoje procene) što je posebna priča i stići ćemo i do nje.

„Mašine“ su zaista jake, prejake za čoveka (uostalom i one su tvorevine ljudskog duha), ali su vrhunski igrači zaista postizali njihovu snagu i povremeno ih prevazilazili kao što će čak i amater kao ja prikazati (za mnogo prilika). Biće i suprotnog, gde su mašine nalazile velike greške kod ljudskog procenjivanja pozicije i „čuvenih“ partija.

Ovim ne želim da omalovažim ni jedne ni druge, nego da odam priznanje vrhunskim igračima (prošlosti i sadašnjosti, počinjemo od prošlosti) ali i da ukažem da su „mašine“ jako blizu (ali još uvek samo blizu) „apsolutno najboljem igranju šaha“ (najjači potezi u svakoj poziciji ... i tu će biti dosta primera, šta je najjače, kada postoji nekoliko praktično identičnih (čak i za mašine)).

Počinjem sa pozicijom pred prekid 8. Partije meča Korčnoj-Spaski iz 1977/78.

Izgleda jednostavno, ali pozicija je sve samo ne to. Ovaj prelaz iz središnjice u završnicu (ili možda bolje rečeno, složena završnica) je zadala ne samo glavobolju igračima i komentatorima već i mašinama. Oba igrača su (Spaski do nepreciznosti u 48. Potezu i velike greške u 51.) vukla izuzetne poteze (iako izgleda iznuđeno, no kako ćemo videti – nije). Naročito je Korčnoj pokazao koliko je jak igrač i strateg ... ponekad nedostižan (bar starijim) i mašinama. Stockfish (i verovatno novije verzije Hudinia i Komoda) su praktično sazrele kada su svarile i ovakve pozicije. I da počnem ...

Sumrak bog(ova), Twilight of the god(s)

42. ... Tf7

Houdini was “stubborn” and and although had seen Tf7 (wrongly) "thinks" that Tc2 better.

Hudini je baš „tvrdoglav“ i iako je „video“ Tf7 (pogrešno) „misli“ da je Tc2 bolje.

Ocene pozicije su na osnovu Hudini 1.5a (Evaluations of the positions are based on Houdini 1.5a)

2) 42. ... Tc2 (?!), h5 gh5:, Td5:+ Ke6, Th5: Kf6:, Tc6:+ Tc6:, Th6+ Kg5, Tc6: Tb3 (–0.41)

So it is draw and what is wrong with that?

I sada je remi, pa šta je tu loše?

Remi treba izboriti što Hudini-ju možda i ne izgleda tako teško. Čovek protiv čoveka ili još gore mašine, bi se za to pomučio uz dobre šanse da izbubi. Stockfish istu poziciju posle Tc5+ (kao beli) ocenjuje sa +1.37 što i dalje ne garantuje pobedu (o proceni pozicije u sledećim tekstovima), jer kod SF-a je +1.00 otprilike kao +0.50 (ne baš u potpunosti) pa je samo potencijalna pobeda (i teško ostvariva; osim teže varijante a to je f i h pešak kod belog, očigledan je motiv da je moguća izmena g belog i h crnog pešaka uz crnog kralja na kraćoj strani u odnosu na f pešaka što je teorijski remi; ovde Hudini malo bolje ocenjuje jer iako treba biti (jako) precizan, ovo bi pre trebalo da je remi nego što beli može dobiti).  Ono što je možda “rukovodilo” Hudini da odigra potez je (verovatno) precenjen nastavak kao u daljem tekstu uz 47. h5 i posle 48. h6, zapravo najverovatnije precenjen potez h6 pa je procena da se dolazi u još lošiju pozicuju. Ovo je (tek) za posebnu diskusiju a deo toga biće u nastavku teksta.

2.1) 42. ... Tc2, h5 d4, hg6: hg6:, Tg6: Te7 (–0.23) ... Sh5+ Te6, Te6: Ke6:, Sf4+ Kd6.

3) Td3 (–0.41)

4) 42. ... Tb4?, Kh3 (+0.88) – not optimal

5) 42. ... Kc5??, Se4+ Kb5, Kc6: Tg2:, Tg2: Kc6, Tc2+ Kb6, Sf6 Tf7, Sd5: Kb7 (–4.36)

43. Sh7 ...

1) 43. ... Th7:, Tg6: Ke5, Tac6: Th4:+ (–0.41)

2) 43. ... Kc5

44. T:g6 (+0.37) Se5!

45. Sg5 S:g6

{46. S:f7 Sh4: (0.00)}

46. T:g6

46. … Ta7!

Unbeleiave move! Briliant strategy. Even newer engines need time (more than 100M nodes) to find it.

Neverovatan potez! Briljantna strategija. Čak i novije verzije programa moraju da prekopaju više od 100 miliona pozicija da bi našle ovakav potez. Hudini nije uspeo ni za 200M.

{46. ... Td7 (–0.44) Hudini}

47. h5 (+0.76)* Tda2**

{47. f4 (?!) ... Tb2^#, f5 d4, f6 d3, f7 Tb8, Kg3 d2, Se4+ Kd5, S:d2 T:f7 (–0.21)}

# Tda2 leads to complications with two queens, white on f and better line for the white.

* with 47. ... Tde2

** only after more than100-150 M nodes (Stockfish 6 and Komodo 5.1MP)

Zapravo je f4 “sumnjivo” (svakako nije optimalno) jer direktno vodi u remi (120%) u poziciji gde beli ima još toga da kaže i „pomuči“ crnog. Inače, veliki (legendarni) Gligorić (a i drugi VM (GM)) su predlagali baš f4 kao najbolje, uzimajući u obzir oslobađanje polja f3 sa skakača kao značajno. Međutim to ne donosi više od remija. Sprečavanje crnog da izvuče damu ne dovodi do pobede. Jedini način da se to ostvari (pokuša bar) je da se promoviše svoj f pešak u isto vreme kad i d pešak crnog. Praktično nastavak 48. Kh3 ...  sve ostalo je remi, lakše ili teže ostvaren, od strane crnog (i ovo je verovatno remi sa damom i topom protiv dame, topa i dva pešaka ALI ga je najteže ostvariti i svaka nepreciznost je gubitak partije. Čak i kod mašina a pogotovu ljudi to i nije tako teško (napraviti par sitnijih propusta koji mogu koštati partije; beli pri tome gotovo ništa ne rizikuje).

48. Kg3 (+0.39) with ... d4, h6 d3, Kf4 Kc4, h7 Ta8 (–0.46)

Better is the Kh3 (all the engines); difference is the tempo in the case of the chess from a line, King could be sheltered with the g pawn.

First pik for Komodo,  Hudini and Stockfish has h6 as first choice, Kg3 as second and then Kh3.

(more details later, at the end of the disscusion)

48. f4?! d4 (0.00)  engines concensus! (or Tf2 also a draw, as well the Te2 but you need the nervs of steel (silicone) for that, interesting position deserves the picture)

(black on the move) – draw

Position after the 48. … Te2, f5 T7a2, f6 T:g2+, etc.

49. h6 d3

50. Tg8 T2a6 (0.00) with Tc8+, h7 Th6+, Kg3 Tah7:, S:h7 T:h7 etc.

Td8 instead Tc8+ ... T:h6+, Kg3 Kc4 (+0.09)

51. h7?(?) Th7:+ (+2.97) with Kg3 and Te7 (0:1)

52. Sh7: d2, Sf5 d1D (+6.03)

Game ends with:

(black on the move) not the finall position but elemenary win for black with rook agains two pawns. It is position after the 57. Move (white); game was prolonged 10 more moves but it is not so complicated and will not be here.

This possition is totally lost for white, SF-6 rated -4.38 and the Houdini 1.5a x64 rated it -3.25 (more then 3 is 99% lost by its evaluation).

What is interesting?

Hudini was totaly blind for the 43. ... Kc5 (first pik for the Stockfish 6, which is maybe the strangest) and 46. ... Ta7 (even after more than 500M nodes). This (46^st move) was not easily find even for the Stockfish (up to 100M nodes).

Komodo 51MP easily finds 43. ... Kc5 but was in big „dilemma“ between Ta7 and Td7 for the 46^st move. (it is really dilemma … one of the many cases where Komodo is the most “human” of this 3 engines).

Not similar to Stockfish ... Ta7 found faster by Komodo but it was not dedicated to it, SF need more time but when it „saw“ the move it was certain that is the best one. Both choose Ta7.

We already saw how the 42. … Tc2 ends (till elemental ending)

Let’s see what the 46. …Td7 brings. After several moves it’s following position:

It is scored +0.53 by the StockFish 6 … looks like the draw but it is (certanly) more confortable for the white.

Alhtough main line (approx. 150M nodes per move) led to:

Which is “dead draw” (only simbolic  +0.12 for white)

After 46. … Ta7 and the 48. f4 (best move by human experts) there are at least two draw moves for black:

1) 48. … Tf2 (0.00 and “dead draw”)

2) 48. … Tb2 (49. f5 +0.06 and also “dead draw”)

Interesting becomes if the black move is

3) 48. … Tda2 ?! (strategy is not the same as for 48. h5)

And then (not the main or the strogest line, but the most interesting):

 f5 d4, f6 Kb4, Kg3 T2a1, f7 Tf1, Tg7 Ta6, h5 Taf6, Sf3 d3, Tg4+ Kc3, Tf4 Tf4:, Kf4: d2, f8D d1D

It is very complicated position, rated as -0.89 for black (Stockfish) and for special analysis.

It is hard to win this position. Yes, it is even harder to the black to draw but it should be just draw.

And finally, let’s see what is “the strogest line”:

48. … Ta7, h5 (Spassky play this move also!) Tda2, Kh3 T2a6, Kg4 d4 and “dead draw” (0.00)

If h6 instead of the Kh3 then T2a6 and draw (0.00). If 50. Kg3 than d4 and draw again!

One way of another with the 47. h5 the Korchnoi’s strategy with two rooks at the same (a) line is unbreakable!

The Great Victor was prooved that the strongest players (he was one of the best in history in this kind of the positions, rook endings, especially when they were not elementar). Spassky also demonstrates “above human capability” sense for the possition (with 47. h5, specially) agains all analyses that (wrongly) state that 48. f4 is better (but is not). Small mistake with 48. f4  and then the crucial with the 51. h7 is more the psyhological (must win the objectively equal position; also the tiredness contribute to it).

Conclusion

It is obvious that the starting possition is very close to the draw. Human evaluation was that white could win. It was not easy (even after the brake and home analyses) to find right defence for the black, but the strategy in game was the right. Even engines does not always find the lines (only Komodo find all the moves without much dificulty, which indicate that it is very strong in positional play, Stockfish did not play moves like 46.  … Ta7 or 47. … Tda2 in all the cases, depending of the starting position and the time per move, although always finds the draw).

Engines are stronger then humans, stronger then ever but this possition puts them to the limit and prove that they are not perfect … yet. Komodo had the best performace (newest version, 8, should be even better) and it was the clossest to the human way of thinking (at least Korchnoi’s). However, Stockfish 6 looks the strongest (which it is, probably even  in comparation of the newer version of Houdini and Komodo) with always near “dead draw”. In all combination (even when it had to continue some weaker move!). Houdini was the most interesting … it seems that it over evaluated a few branches and plays “safe” (human behavior … a little bit) with draw (by itself evalutation) after the 42. … Tc2, which was not rated as good move from humans. This “draw  satisfaction” is not something that we expect from Houdini, and it is opposite to the claims of the author. It could be exeption but as we will see there are a few (several) more position with the same story. At least this possition indicate that even the strongest engines need to be upgraded to play “perfect chess” and that the humans are capable to create position that are chalenging for softificated software like chess engines.

P.S.

Najveće zadovoljstvo autora je što za idealnu varijantu može proglasiti veći deo onoga kako je tekla u originalu. Prvo odstupanje je tek kod 48. poteza gde je trebalo da se igra Kh3 umesto f4. Rezultat je isti, stvari bi se samo uprostile, pa dakle ovaj potez i nije da se zameri Spaskom. Bio je i bez njega “remi k’o vrata” ovde samo forsiran.

“Endžini” su se (donekle i pomalo) čak obrukali, a čast je spasio pre svega Komodo.  Osim toga sigurno je “najhumanodiniji” u ovoj analizi. Stockfish 6 je jednostavno “najjači” ali malo mu fali prefinjenosti. Hudini igra sigurice i verovatno tako lomi slabije od sebe, međutim novije verzije Komoda a naročito Stockfish-a su ga nadmašile.

Korčnoj i njegov tim su prikazali jačinu “mašine“ (i to ovih najnovijih), Spaski do pred kraj a onda (tipično ljudski) jedna velika greška koja je presudila partiju. Ipak, njegov osećaj pozicije i igranje cele partije (dovođenje do pozicije) jeste bio (i ostao) vrhunski šah (sa sve neizbežnim manama i (ljudskim) slabostima).

Verovatno da jekombinacija posle 48. Kh3 koje je izbacio Stockfish idealna (uz slično „razmišljanje“ sa Komodom) ALI je kao sveukupno najbolje iskazani Komodo dobio priliku da njegova linija (sa cca. 100M nodes/potezu) dobio priliku da da završnu reč.

Ovo je najbliže što je se beli mogao približiti pobedi uz idealnu igru na obe strane. Pozicija je remi (-0.19), beli je na potezu.  Do pozicije je došlo posle:

4

48.     Kh3 T2a6

49.     2.f4 d4

50.     f5 d3

51.     h6 Ta3

52.     g3 Ta8

53.     Tg7 Kc4

54.     Tc7+ Kd5

55.     Td7+ Kc6

56.     Td4 Th8

57.     Kg4 Th6:

58.     Sf7 Th1

59.     Se5+ Kc5

60.     T:d3 T:d3

61.     Sd3:+ Kd6

62.     Sf4 Ke7

63.     Kg5 Kf8

64.     Sf6+ Kg7

Pozicija je “igrljiva”, vredi igrati je još, makar je remi, makar kao beli jer nema ni mnogo rizika. Ono malo rizika uvek treba preuzeti onaj koji ima makar simbolično bolju poziciju i tako dati šansu drugome da iskoristi njegove greške i remizira. Mašine bi se davile „letnji dan do podne“ (još 100 poteza) ali verujem da bi u 999 od 1000 partija bio remi.

Kako god, ovakav završetak znači da je i početna pozicija bila vredna igranja. Možda i nije bilo realno da se igra na pobedu ALI je bilo vredno da crni pokaže najbolje od sebe (čovek ili mašina) i pruži nam ovako sjajne strategije i lep završetak partije.